Ecto parasieten - Alles over uitwendige parasieten bij runderen en schapen

Ecto parasieten, zoals vliegen, knutten en andere insecten, schurft en teken veroorzaken de nodige onrust en groeivertraging. Daarnaast vergroten ze de kans op infecties (bijvoorbeeld mastitis) bij het weidende vee. Met eenvoudige maatregelen is overlast door insecten te voorkomen. Schimmel is een zoönose en geeft schade aan de huid.

De belangrijkste uitwendige parasieten bij rundvee

Luizen

Verschijnselen: Vooral kalveren en pinken kunnen last hebben van luizen. Er zijn bijtende en bloedzuigende luizen. Ze veroorzaken vooral jeuk, groeivertraging en huidbeschadiging, wat nadelig is voor het welzijn. De bloedzuigende luizen veroorzaken soms bloedarmoede.

Schade: geeft jeuk en onrust, en een beschadigde huid wat leidt tot groeivertraging en/of vermagering

Schurftmijt

Psoroptes-schurft
Verschijnselen: Veroorzaakt met name op schoft en rug ronde en ovale plekken met korsten van huid/haar en ingedroogd (barnsteenkleurig) vocht. Het geeft kale plekken en een verdikte huid.  De plekken bloeden snel. De huidaantasting gaat vaak ten koste van de groei. Het Belgische Witblauwe ras is gevoeliger voor deze infectie dan andere rundveerassen.

Chorioptes-schurft
Verschijnselen: Geeft ronde plekken op staart, in de koekoeksgaten en op de (ophangbanden van de) uier. De schurftplekken geven veel jeuk. Er kan speenbeschadiging ontstaan waardoor de kans op mastitis toeneemt.

Sarcoptes-schurft
Verschijnselen: geeft vooral schurftplekken op de kop

Schade door schurftmijt: Geeft jeuk en onrust, en een beschadigde huid wat leidt tot groeivertraging en/of vermagering

Huidschimmel, ook wel ringschurft genoemd

Trichophytie
Verschijnselen: Runderen met huidschimmel hebben ringvormige plekken, vooral op de kop (rond ogen) in de hals en soms over de gehele romp. Jongvee wordt hierdoor het meest getroffen. Dieren bouwen na een infectie weerstand op tegen huidschimmel. Huidschimmel-infecties kunnen hardnekkig zijn en enkele maanden op het bedrijf heersen. Het kost veel moeite om er vanaf te komen. Huidschimmel is een zoönose. Door contact met besmette dieren kunnen ook mensen besmet raken. Dit geeft plekken op de huid met een heftig rode rand en gaat gepaard met jeuk.

Schade: geeft jeuk en onrust, en een beschadigde huid wat leidt tot groeivertraging en/of vermagering

Runderhorzel

Verschijnselen: De horzel ziet er uit als een harige bij. Hij maakt een typisch zoemend geluid, angstaanjagend voor het vee. In de zomer legt het insect eieren op de haren van het rund. Daaruit komen larven die zich door de huid naar binnen boren. In de periode januari-juni ontstaan de typische onderhuidse bulten op de rug van het rund

Schade: Uit zich met name in groeivertraging en verminderde productie als gevolg van onrust aangetaste huid daalt aanzienlijk in waarde

Vliegen

Verschijnselen: In ons land kennen we verschillende soorten buitenvliegen, waarvan de zomerwrangvlieg (Hydrotea irritans) wellicht de meest beruchte is. Ook de kleine steekvlieg (Haemotobia irritans) veroorzaakt veel overlast. Vliegen zijn erg hinderlijk voor mens en dier en veroorzaken onrust en steekwonden, die ontstoken kunnen raken.

Schade: uit zich met name in groeivertraging en verminderde productie als gevolg van onrust. Daarnaast kunnen vliegen ziekten (bijvoorbeeld mastitis, maar mogelijk ook BVD) overbrengen.

Dazen

Verschijnselen: Dazen of paardenvliegen zijn breedgebouwde, snelle roofvliegen met grote ogen. Vooral de wijfjes zijn bloeddorstig en zuigen bloed bij grote zoogdieren en soms ook bij de mens. De larven leven in vochtige grond en leven vooral van rottende planten.

Schade: Dazen kunnen veel onrust bij het vee veroorzaken en hun beten bloeden lang. Deze wonden kunnen weer andere insecten aantrekken,  geeft jeuk.

Zomerwrangvlieg - hydrotea irritans

Verschijnselen: brengt de veroorzaker van zomerwrang over, een vorm van uierontsteking bij niet-melkgevende runderen zoals droge koeien, pinken en kalveren. Dit probleem speelt vooral op zandgronden met houtwallen. Op veengronden komt zomerwrang minder voor en op klei nauwelijks.

Schade: Dieren  hebben koorts, zijn suf, krijgen een dik kwartier en raken verzwakt. Het aangetaste kwartier is meestal voorgoed voor de melkproductie verloren.

Kleine steekvlieg- haemotobia irritans

Verschijnselen: De kleine steekvlieg (leeft van bloed. Als de kleine steekvlieg in een zwerm op de rug en flank van een rustig grazend rund neerstrijkt, is de irritatie groot. De vele steekwondjes kunnen tot ontstekingen leiden. De kleine steekvlieg legt haar eitjes in verse mest. De totale cyclus van de steekvlieg neemt tien dagen in beslag.

Schade: geeft jeuk en onrust, en een beschadigde huid wat leidt tot groeivertraging en/of vermagering

Knutten - Culicoides

Verschijnselen: zijn de belangrijkste verspreiders van onder andere de virusziekte Bluetongue bij herkauwers. De knut leeft twee tot drie weken, bij koel weer een maand. Wereldwijd bestaan er honderden soorten knutten.

Schade: Zorgt vooral voor schade vanwege het overbrengen van de besmettelijke virusziekte Bluetongue kan ernstige ziekteverschijnselen en zelfs sterfte veroorzaken.

Teken

Verschijnselen: De meest voorkomende teek in Nederland is Ixodes ricinus. De levenscyclus van deze teek neemt tussen de 2 en 3 jaar in beslag, waarbij in totaal maar circa drie weken op drie verschillende gastheren wordt geparasiteerd. Teken zijn van maart tot oktober actief. De meeste teken op runderen zijn te verwachten in het vroege voorjaar en in de nazomer. Voorkeursplaatsen voor teken zijn de huid van kop (oorschelpen), hals, kossem en dun behaarde plekken zoals oksels, liezen, uier en perineum.

Schade: Teken kunnen ernstige dierziekten (o.a. Ehrlichia) overbrengen die voor veel schade zorgen. In sommige gevallen leiden deze tot sterfte

Ecto parasieten bij schapen

Overzicht van uitwendige parasieten bij schapen

Wolschurft - Psoroptes ovis

Verschijnselen: Droge korsten, woluitval, huid wordt kaal, ernstige gevallen vermagering

Pootschurft - Chorioptes ovis

Verschijnselen: Bijklauw verdikt, bedekt met geel-bruine korsten

Wolluis - Damalinia ovis

Verschijnselen: Jeuk en onrust, ernstige gevallen vermagering

Schapenluisvlieg / schapenteek - Melophagus ovinus

Verschijnselen: De schapenluisvlieg geeft jeuk en onrust. Vooral bij jonge lammeren en hoogdrachtige ooien. . Met het scheren worden de meeste verwijderd. Een voordeel van het scheren voor het lammeren is dat er al veel schapenluisvliegen verdwijnen zodat de pasgeboren lammeren niet meteen besmet worden. De schapenluisvlieg kan zoveel bloed drinken dat er bij lammeren bloedarmoede kan ontstaan

Huidmaden / myiasis

Verschijnselen: Komt voor op alle bewolde delen. Onrust, trekken met de huid, bijten naar aantasting. De wol ter plaatse is vochtig, donker en stinkt. Bij uitgebreide aantasting kan na enkele dagen sterfte optreden.

Teken - Ixodes ricinus / heamaphysalis punctata

Verschijnselen: Onrust, verder weinig last. Teken zijn wel overbrengers van ziektes

Voor de bestrijding van inwendige en uitwendige parasieten zijn diverse middelen op de markt. Om resistentie te voorkomen, moet de juiste dosering worden gehanteerd. De middelen dienen zo gericht mogelijk te worden toegepast; ontworm niet vaker dan nodig. De maagdarm-wormen worden sneller resistent bij te vaak ontwormen en te lage doseringen. Niet ontwormen is dus beter dan slecht ontwormen. Op de bijsluiter staat vaak vermeld niet bestemd voor melkgevende dieren, hiermee wordt bedoeld melk bestemd voor consumptie. Raadpleeg altijd de dierenarts voor het voorschrijven van een recept (sinds 1 juli 2008) verplicht. Op grond van hun werkingsmechanisme zijn de bestrijdingsmiddelen in drie groepen te verdelen

De ziekte Bluetongue

Op 17 augustus 2006 is voor het eerst in Nederland de ziekte vastgesteld. Het virus dat in Nederland actief is kwam tot nu toe alleen voor in Afrika. Blauwtong (Bluetongue) is een virusziekte bij herkauwers. Vooral schapen kunnen er ziek van worden en er soms aan sterven. Andere herkauwers (runderen, geiten, dromedarissen en wilde herkauwers) kunnen wel met het virus worden besmet, maar worden meestal niet ziek.

De ziekte is ongevaarlijk voor mensen. Ook dieren die geen herkauwers zijn, lopen geen risico. Honden en katten kunnen er niet ziek van worden.

Ziekteverschijnselen

De meest voorkomende verschijnselen bij schapen zijn zeer hoge koorts en algeheel ziek zijn. Daarnaast hebben ze last van ontstekingen van mond en tong. Die laatste wordt blauw, vandaar de naam blauwtong. Ook kunnen schapen kreupel worden door ontsteking aan de klauwen.

De ziekte kan binnen acht tot tien dagen tot sterfte leiden. Herstel is mogelijk, al kan dat heel lang duren. De periode tussen gestoken worden en het uitbreken van de ziekte (de incubatietijd) bedraagt vijf tot twintig dagen.